Бұл бөлімде суперкөпжасарлардың – 110 жастан көп ғұмыр кешкен адамдардың өміршең философиясы туралы әңгіме қозғаймыз.

Бұл терминді алғаш рет 1970 жылы Гинестің рекордтар Кітабын жинастырушы, 1990 жылдары ол термин Нил Хоув пен Уильям Штраустың «Ұрпақтар» (Generations: The History of America’s Future) кітабы жария болған соң қолданысқа еніп кетті. Қазір әлемде 300-350 суперкөпжасар бар деп есептеледі, бірақ нақты белгілісі бар болғаны 75 адам. Бұл жайт көптеген адамдардың туған датасы туралы көбінесе ресми куәліктің жоқтығынан немесе құжаттың жоғалуына байланысты.

Орташа жастың ұзақтығы бірте-бірте ұзарып барады, сондықтан да суперкөпжасарлардың саны да көбейіп жатқан болар. Ұзақ ғұмырға деген салауатты өмір салты мен оған саналы түрде кірісуге жәрдемдесуде әрі олардың ішінде біздің де болып қалуымыз ықтимал. Олардың бірқатары өмір жайында және өзі туралы не дер екен, танысып көрелік.

Мисао Окава (117 жас)

«Ұйқыны қандырыңыз әрі тойып тамақ ішіңіз, сонда ұзақ ғұмыр кешесіз. Босаңси білуді үйрену керек».

Геронтология жөніндегі Халықаралық зерттеу тобының жіктемесіне 2015 жылдың мамыр айына дейін Мисао Окава Жер бетіндегі ең ұзақ жастағы әйел еді – ол 117 жыл 27 күн жасап өзінің Осакедегі үйінде көз жұмды.

Мисао 1898 жылы мата саудагерінің жанұясында туды – Испания ол кезде Куба мен Филиппин аралдарына деген бақылаудан айырылған, ал АҚШ Гавай аралдарын өзі қайта қаратып алып, пепси сата бастаған еді. Үш ғасырдың таңын қарсы алған бұл әйел 110 жасына дейін өзіне өзі қарады.

Ғалымдар одан денсаулықты қалай күту керектігін сұрағанда, Мисао былай деді: «Суши жеп, ұйықтау керек», – бірақ бұл рецепке өмірге деген орасан құштарлықты қосу қажет. Ұзақ ғұмырдың құпиясы неде деген сауалға ол: «Соны өзім де білгім келеді» – депті.

Жапония – көпжасарлар фабрикасы. 2015 жылы шілдеде 112 жыл және 150 күн жасаған Сакари Момои дүниеден өтті – ол әлемдегі ең қарт еркек болатын (бірақ одан үлкен 58 әйел болды).

Мария Каповилья (116 жас)

«Мен өмірімде ет жеп көрмегем».

2008 жылы Мария әлемдегі ең қарт адам ретінде Гинестің рекордтар Кітабына түсті. Ол 116 жыл 347 күн жасап, соңына 3 бала мен 12 немере, 20 шөбере және екі неменесін қалдырып, пневмониядан қайтыс болды.

Мария 107 жасындағы соңғы сұхбатының бірінде өз ойлары мен естеліктерін ортаға салды:

«Мен өзімді жақсы сезінем әрі ұзақ өмір сүруге жазған Жаратқанға ризамын. Мен ешқашан мұншама ұзақ жасаймын деп ойлаған емеспін, ерте өлермін деп ойлағам. Менің жұбайым Антонио Каповилья, фрегат капитаны, 84 жаста қайтыс болды. Біздің үш қызымыз бен бір ұлымыз, көптеген немерелеріміз бен шөберелеріміз бар.

Бұрынырақтағы уақыт қазіргідей жақсырақ еді. Әдет-ғұрып та жақсы болды. Бұрын би дегенің қарапайым еді: Луис Аларконның «Мария» әніне билеу маған өте жақсы ұнайтын, ол әннің сөздері әлі күнге дейін есімде. Және де мен дұғаларды білемін, күн сайын дұғамды оқимын.

Маған әсіресе вальс ұнайды, әлі күнге билеймін. Бұдан басқа мен әр нәрсені істеуді ұнатамын, мен әлі күнге мектеп кезімдегі жасаған нәрселерімді сақтап жүрмін».

Мария өткен күндерін еске алып, жігерленіп кетті де билеп те жіберді – бұл оның құмары еді – сол кезде ол ондаған жылдарға жасарып кеткендей болды.

Одан ұзақ жасаудың құпиясын сұрағанда, ол жай ғана: «Мен қандай құпиясы барын білмеймін. Білетінім – мен ешқашан ет жеген емеспін, бар кілтипан осында шығар».

Жанна Кальман (122 жас)

«Бәрі де жақсы».

Жанна Кальман 1975 жылы Арлада (Франция) туып, 1997 жылғы 4 тамызда қайтыс болды; ол жасы құжатпен бекітілген тарихтағы ең қарт адам болды. Ол «Мафусаиломен жарысудамын» деп әзілдейтін.

Жанна Кальман өзінің табиғи себептерімен өлгенше, өз әдетін өзгертпеді: ол 100-ге толғанда велосипед тепті. 110 жасқа дейін өз бетінше тұрды, сосын үйі үлкен өртке шалынғасын, қарттар үйіне баруға келісті.

Шамасы, оның құпияларының бірі жағымды көңіл-күй болған: «Менің көретінім аз, еститінім де мардымсыз, ештеңе сезбеймін деуге болады, бірақ менде бәрі де жақсы», – деді ол өзінің 120-туған күнінде.

Уолтер Бройнинг (114 жас)

«Егер де сенің басың мен қолың ылғи да шаруада болса, онда барынша ұзақ жасайсың».

Уолтер Бройнинг 1896 жылы Миннесотада дүниеге келді; ол да үш ғасырдың күндерін көріп кетті. Бройнинг Монтанда 2011 жылы табиғи себептен қайтыс болды, екі рет үйленген және де темір жолда 50 жыл жұмыс істеді. 83 жасында ол Монтандағы қарттар үйіне көшіп барды да, өмірінің соңына дейін сонда тұрды.

2009 жылы Бройнинг планетадағы ең қарт еркек болып танылды, ол АҚШ-тағы көпжасарлардың ішіндегі тізімде үшінші орында болды.

Ол өмірінің соңына қарай берген көп сұхбаттарында, ұзақ жасау сыры, біріншіден, күніге екі рет тамақтанатынында, екіншіден, күші қайтқанша жұмыс істегенінде деген еді. «Егер де сенің басың мен қолың ылғи да шаруада болса, онда барынша ұзақ жасайсың», – деп мәлімдеді ол өзінің 112-туған күнінде. Бұған қоса ол күн сайын дене шынықтырды.

Бірақ Бройнингта басқа да құпия болды: басқаларға көмекке деген әдеті мен ажалдан қорықпайтындығы. «Бәріміз де өлеміз. Кейбір адамдар өлімнен қорқады. Одан ешқашан да қорықпа, өйткені бәріміз де өлу үшін жаралғанбыз», – дейтін ол 2010 жылғы бір сұхбатында.

Ол 2011 жылы өлер алдында, пасторға жаратқанмен бір келісімге келгенін айтыпты: қайтатын уақыт болды.

Александр Имич (111 жас)

«Мен бар болғаны – әлі өлген жоқпын».

Химик әрі парапсихолог Александр Имич 1903 жылы Ресейде туып, бірақ ғұмырының үлкен бөлігін АҚШ-та өткізді. 2014 жылы ол өзі өкшелеп келген кісі қайтқасын, Жер бетіндегі ең қарт ер адам болды. Имичтің өзі де сол жылы шілде айында ұзақ та хикаяға толы өмір кешіп қайтыс болды. Daily Mail газеті ол туралы естелік жаза келіп, Имичтің өзі куә болған оқиғалар желісін тізіп жариялады:

•   1903 жыл: АҚШ-та алғаш рет мақпал аю Тедди саудаға түсіп, ал Орвилль Райт ұшақпен Солтүстік Каролинаға тұңғыш рет самғады;

•   1905 жыл: Эйнштейн E = mc2 формуласын шығарды;

•   1908 жыл: Детройттағы фабрика Т үлгісіндегі тұңғыш Fordты шығарды;

•   1912 жыл: «Титаник» суға батты;

•   1914 жыл: Бірінші дүниежүзілік соғыс басталды;

•   1923 жыл: Атлант мұхиты арқылы тұңғыш рет радиотаратым жасалды;

•   1928 жыл: Александр Флеминг пенициллин дәрісін ойлап шығарды;

•   1939 жыл: Екінші дүниежүзілік соғыс басталды;

•   1955 жыл: Калифорнияда Диснейленд ашылды;

•   1963 жыл: президент Кеннеди өлтірілді;

•   1969 жыл: Интернет пайда болып, Айға адам қонды.

•   1977 жыл: кинопрокатқа «Жұлдыздар соғысы» шықты;

•   1986 жыл: «Челленджер» ғарыш кемесі апатқа ұшырады;

•   1989 жыл: Берлин қабырғасы құлады;

•   1997 жыл: Диана ханшайым қаза тапты;

•   2001 жыл: «Википедия» пайда болды;

•   2005 жыл: YouTube істей бастады;

•   2009 жыл: Барак Обама АҚШ-тың алғашқы қара өңді президенті болды.

Сам Имичтің өзі ұзақ ғұмырын ешқашан ішімдікті татып алмағанымен байланыстырады. «Бұл дегенің – Нобель сыйлығы ғой. Мұнша жасқа келем деп ойламаппын», – деді ол әлемдегі ең кәрі ер кісі болып тұрып. Одан бұның сырын сұрағанда ол: «Білмеймін. Мен бар болғаны – әлі өлген жоқпын», – депті.